Rusteloze benensyndroom door dr. Eric Tack

Lezing op 7 april 2016 te Dendermonde. Dr. Eric Tack is neuroloog verbonden aan het AZ Nikolaas

Rusteloze benensyndroom of Restless Legs’ Syndrome RLS)

  • reeds vele jaren bekend, maar tot voor kort slechts weinig aandacht in medische literatuur
  • eerst in 1995 werden de criteria voor dit syndroom door een internationale werkgroep vastgesteld
  • slaapstoornissen, en dan met name inslaapstoornissen, veroorzaakt door onplezierige sensaties in de benen waardoor een bewegingsdrang met motorische onrust optreedt
  • er is vaak sprake van een familiair optreden van dit syndroom. (autosomaal overerfbaar ziektebeeld); meest duidelijk als optredend op jongere leeftijd

RLS-CRITERIA:

  1. pijnlijke of vervelende tintelingen en nare gevoelens in de ledematen (dewelke niet tot de benen beperkt hoeven te blijven), leidend tot een bewegingsdrang
  2. rusteloosheid, met een voortdurende neiging te bewegen om genoemde onplezierige sensaties te verhelpen
  3. toename van bovenbeschreven klachten in rust en afname bij beweging
  4. de klachten zijn vooral `s avonds en `s nachts uitgesproken aanwezig

 PERIODIC LIMB MOVEMENT DISORDER (PLMD)

= periodische bewegingen van de ledematen

  • ook wel `periodic limb movement during sleep’ syndroom (PLMS) genoemd
  • al dan niet gecombineerd met RLS
  • periodiek optredende, zich herhalende, zeer gelijkaardige bewegingen over de benen en, in mindere mate, de armen, doorgaans tijdens de slaap optredend doch ook overdag, in rust
  • `s nachts vaak wakker worden en `s ochtends niet uitgerust
  • -> uitgesproken (chronische) slapeloosheid en bij sommige een overdreven slaperigheid overdag

= ‘excessive daytime sleepiness’ (EDS)

OORZAKEN VAN RLS

50%: primair ziektebeeld zonder duidelijke oorzaak
secundaire oorzaken:
nierproblemen (tot 60 % van dialysepatiënten)

ijzertekort

bloedarmoede

Foliumzuur-tekort

Magnesium-tekort

Ziekte van Parkinson

Geneesmiddelen

Cafeïne

tricyclische antidepressiva

lithium

calcium kanaalblokkers

neuroleptica

Reumatoïde arthritis

Spataders en veneuze insufficiëntie

ruggenmerg-aandoeningen

Polyneuropathie = zenuwvezel-aandoeningen

Radiculopathie = zenuwwortel-aandoeningen

zwangerschap

fors roken

overmatig alcoholgebruik

Narcolepsie

Obstructief slaapapnoe syndroom

 

 ONTSTAANSWIJZE

  • op ruggenmerg-niveau: ontremming van de motorische zenuwcellen
  • reden?
  • link met dopamine systeem
    • therapeutische effecten van dopaminomimetica
    • bij patiënten met de ziekte van Parkinson: typische RLS symptomen tijdens ‘off’
    • fMRI: nucleus ruber betrokken bij generatie van de abnormale bewegingen
  • gevoelsklachten: thalamische ontregeling
  • electrofysiologisch onderzoek: betrokkenheid van de formatio reticularis in de hersenstam.

ERFELIJKHEID

  • tot 60% met familiaal voorkomen bij primaire RLS
  • autosomaal dominante overerving met variabele expressiviteit
  • in sommige families anticipatie
  • 1 tweeling studie met voorkomen tot 83.3% bij identieke tweelingen
  • Tot nu toe geen duidelijk genetisch beeld:
    • genen voor GABA-A receptor subunits
    • gen voor alpha1 subunit van de glycine receptor
    • genen voor dopaminerge transmissie en metabolisme
    • in 1 Frans-Canadese familie : linkage op chromosome 12q, maar niet bevestigd in 2 families in Zuid-Tirol of in 2 Italiaanse families

DIAGNOSE

  • RLS: internationaal geaccepteerde criteria voor stellen diagnose – het verhaal is typisch
  • Polysomnografie (slaaponderzoek) enkel nodig als gepaard met PLMD
    • slapeloosheid of vermoeidheid
    • bedgenoten klagen vaak over de nachtelijke bewegingsonrust
    • onwillekeurige bewegingen van de benen worden periodiek (PLM) genoemd zodra zich een patroon voordoet waarbij de benen met een interval van minimaal 5 en maximaal 90 seconden 4 of meer keer achtereen steeds gedurende 0.5-5.0 seconden bewogen worden.
    • vastgelegd dmv spierregistratie van de voetstrekkers, waarbij naast de PLM’s ook gekeken wordt naar een eventueel verband met wakker worden. Met name hierom is polysomnografie (= polygrafie tijdens de slaap) noodzakelijk.

BEHANDELING

  • secundaire RLS of PLMD:
    • onderliggende oorzaak (zoals bijvoorbeeld een bloedarmoede)
    • provocerende factoren (bepaalde geneesmiddelen)
  • soms tijdelijke toestand
    • zwangerschap: verdwijnt daarna weer spontaan
  • chronische ziektebeelden: helaas geen afdoende behandeling mogelijk
    • ziekte van Parkinson
    • polyneuropathie
    • nierinsufficiëntie

ALGEMENE MAATREGELEN EN ADVIEZEN

  • stoppen met roken en alcoholconsumptie
  • veel bewegen, maar niet in de avond
  • stretchoefeningen
  • regelmatig slaap-waak schema
  • warme of koude voetbaden
  • temperatuur slaapkamer
  • aanpassen beddengoed
  • slaaphouding aanpassen

PREVENTIEVE MAATREGELEN

  • verlagen of uitsluiten van antidepressiva, neuroleptica, calciumblokkers, enz…
  • behandeling van eventuele anemie
  • behandeling eventuele ijzer-, foliumzuur-, magnesiumdeficiënties
  • behandeling van eventuele slaapstoornissen
  • behandeling van eventuele nierfunctiestoornissen
  • behandeling eventuele polyneuropathie
  • optimalisatie farmacotherapie eventuele ziekte van Parkinson

SYMPTOMATISCHE BEHANDELING

  • dopaminomimetica:
    • levodopa met decarboxylaseremmers
    • dopamine agonisten
  • benzodiazepines:    bijvoorbeeld clonazepam *
  • anti-epileptica:        natriumvalproaat, carbamazepine
  • opiaten:                     codeine, methadon

* clonazepam kan een obstructief slaapapnoe syndroom verergeren

SAMENVATTING

  • RLS en PLMD
    • frequent voorkomende ziektebeelden
    • niet of nauwelijks bekend bij de meeste patiënten en, helaas ook, artsen.
  • definiëring van deze ziektebeelden is duidelijk en levert een goed uitgangspunt voor zowel de diagnose als behandeling
    • diagnose RLS berust op de anamnese
    • PLMD veel moeilijker
      • polysomnografisch onderzoek onontbeerlijk (doorgaans vage en aspecifieke klachten)
  • pathofysiologie?
  • klinische effectiviteit van dopaminomimetica
  • RLS als PLMD niet alleen idiopathisch (primair) maar ook secundair (o.a. iatrogeen)
  • opheffen van een eventueel onderliggende factor vaak afdoende.

 

© 2024 CVS-contactgroep
Oud Vliegveld 14
9250 Waasmunster

Tel.: 0471 822 079 op maandag, woensdag en vrijdag van 18:00 tot 21:00 uur.
Wij danken ixX pharma voor alle steun

Privacybeleid

Webdesign by Eye