OMGAAN MET CVS ALS CHRONISCHE AANDOENING

Lezing te Kortrijk op 29 november 2014 door Elke Safont , klinisch psychologe eerstelijns hulpverlening

 

Na de diagnose van een chronische aandoening start bij de patiënt een rouwproces. Dit kent uiteraard een individueel verloop in aanpak en in tempo. De manier waarop de verwerking gebeurt, is afhankelijk van de lichamelijke klachten (biologisch aspect), de geestelijke ingesteldheid van de patiënt (psychisch aspect) en de omgevingsfactoren (sociaal aspect). Uit onderzoek blijkt dat volgende 4 fases doorlopen worden en dat er in elke stap iets gebeurt op de 3 genoemde vlakken.

 

DEEL 1: Vier fases in verwerkingsproces:

 FASE 1 : TRAUMA/CRISIS

-Fysiek/gedragsmatig

Verlies functioneren, multipele symptomen, vermoeidheid: kan zowel acuut als sluimerend beginnen. Soms ontkennen of negeren als mogelijke manier om ermee om te gaan. Geen informatie of heel verwarrende info. Men wil meteen antwoord en oplossing.

-Psychologisch

Verlies controle, anderen schuld geven. Schaamte, hopeloosheid, shock, desoriëntatie en dissociatie, verlies zelfbeeld en rol. Angst voor anderen, isolatie, humeurschommelingen.

-Sociaal/interactief

Indirecte trauma’s : ook de partner, de familie of zelfs de professionals zijn angstig en onzeker. Organisatorische veranderingen afhankelijk van hoe het voordien was.

 

FASE 2: STABILISATIE

-Fysiek/gedragsmatig

Valse opluchting : de arts heeft wat tips gegeven, de patiënt heeft zelf veel aangepast, maar het is helemaal nog niet ok. Men heeft de aandoening wat kunnen kaderen maar men beseft dat er niet één oorzaak en/of behandeling is.

-Psychologisch

Chaos, proberen te integreren. Besef van het chronische is moeilijk. Hulp weigeren/zoeken (dokterhopping om controle). Ook sociaal terugtrekken/zoeken. Grensverwarring.

-Sociaal/interactief

Steun zoeken, secundair kwetsen, indirecte trauma’s.
Omgeving verliest geduld waardoor conflicten kunnen ontstaan.

 

FASE 3: RESOLUTIE

-Fysiek/Gedragsmatig

Er is verbetering. Hopelijk blijft de plateau zonder herval.

-Psychologisch

Hier begint echt het rouwproces. Men gaat nadenken over het ‘ik’ van voor de aandoening. Men gaat de controle weer bij zichzelf leggen. Wil ik zo leven?
Zelfwaardering, betere zelfzorg, experimenteren met verschillende rollen.

-Sociaal/interacties

Maatschappelijke reacties duidelijk, de stigma’s en de confrontaties zijn gekend.
Experimenteren met nieuwe rollen. Integratie en verlies van vrienden, men leert zijn echte vrienden kennen.

 

FASE 4: INTEGRATIE

-Fysiek/Gedragsmatig

Fase met het meeste gemoedsrust en stabiliteit, of dit nu gaat om (gedeeltelijk) herstel of verbetering of invaliditeit.

-Psychologisch

Stilaan geraken nieuwe normen en waarden geïntegreerd. Ziekte is slechts een deel van mezelf. Mildheid voor zichzelf : aanvaarden dat het soms minder gaat. Maar weten dat het vanaf nu gemakkelijker gaat om er weer bovenop te geraken : men heeft iets geleerd! Psychologisch herval = deel van de cyclus.

-Sociaal/interactief

Nieuw/aangepast sociaal leven, alternatieve activiteiten ontdekken en uitproberen.

 

Belangrijk is te weten dat fase 4 geen eindpunt is en dat je je hele leven switcht tussen de fases. Dit is een blijvend verwerkingsproces. Heel dit (langdurig) proces vraagt (onzichtbare) arbeid. Het vraagt energie van lichaam én geest, van de persoon én de omgeving. Dit veroorzaakt stress. Er moet dus over gewaakt worden dat er geen continue stress ontstaat.

 

 

 

DEEL 2: Stress:

 Bij een acute stresssituatie, bijv. mammoet ontmoeten, treden er heel snel veranderingen op in het lichaam : adrenaline en cortisol, verhoogde alertheid, verhoogde hartslag en bloeddruk, onderdrukken spijsvertering, onderdrukken immuunsysteem, onderdrukken voortplantingssysteem. Dit gebeurt om energie te genereren om ofwel te vluchten ofwel te vechten. Eenmaal het gevaar geweken is, normaliseert alles vrij snel. (zie fig. 1)

 

Naamloos

 

 

 

 

 

 

Fig. 1                                                                    Fig. 2

 

Bij chronische stress is er een blijvende onderdrukking van het immuunsysteem, de spijsvertering, … Er volgt geen herstel. (zie fig. 2) De persoon geraakt in een stresscontinuüm met een hele reeks klachten als gevolg.

 

 

  • Mogelijke stressgerelateerde klachten:

 

Spanningshoofdpijn                                  Hart- en vaatziekten

Nek- en schouderpijn                                Hoge bloeddruk

Rugpijn                                                         Maagzweer

Hartkloppingen                                           Depressie

Diarree/constipatie                                    Burn-out

Eetmoeilijkheden                                        Oververmoeidheid

Slaapproblemen                                          Zelfmedicatie

Gespannen gevoel                                      Hyperventilatie

Prikkelbaarheid                                          Angstaanvallen

Lusteloosheid                                              Concentratieproblemen

Desinteresse                                                Vruchtbaarheidsproblemen

Gewichtstoename                                       Verlaagde immuniteit

Huidproblemen                                          Voedselintoleranties

         …

 

 

 

DEEL 3: Tips vanuit de praktijk:

 

  1. ONBEGRIP = NIET BEGRIJPEN
    -Doe zelf zo veel mogelijk kennis op: boeken, websites, lezingen, …
    -Informeer anderen –Over jouw specifieke situatie –Over CVS in het algemeen

 

  1. JEZELF WAPENEN
    -Heb aandacht voor het positieve, niet enkel voor de negatieve kritiek
    -Leg de lat laag zodat succeservaringen mogelijk worden
    -Laat kwaadheid en frustratie los (analogie hete steen)

 

  1. ACCEPTEER JEZELF, ONGEACHT DE ANDEREN
    -Uniek persoon met vele facetten
    -Je verandert en groeit voortdurend
    -Mensen zijn per definitie feilbaar en onvolmaakt. Jijzelf maar anderen ook!
    -Jouw waarde als persoon is ONafhankelijk van de waarde die anderen je toekennen
    -Hoe zou je spreken over broer/zus/vriendin met dezelfde aandoening? Waarom spreek je dan zo over jezelf?

 

  1. ZOEK STEUN EN HULP
    -Dit is geen zwakte maar een moedige keuze
    -Wat als de rollen omgedraaid waren?
    -Lotgenotencontact, -groeperingen zijn belangrijk
    -Schakel tijdig professionele hulp in

 

DEEL 4: Tips voor een wijs gebruik van uw energie

 

  1. PACING
  • Neem even gas terug (lat even terug naar 0)
  • Bouw dan gestaag op in een rustig tempo
  • Geen uitschieters (1 taak per dag)
  • Zorg voor balans in week, balans in dag
  • Beëindig taken voor je nieuwe begint
  • Niet inspanningscapaciteit maar inspanningstolerantie langzaam vergroten
  • → stabiliteit, mogelijkheid te plannen, perspectief, controle

Naamloos 2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. SLAAP
  • Hou een slaapdagboek bij (voor en na de tips)
  • Na 20.00u niks meer eten
  • Zelfde uur slapen en opstaan
  • Slaaproutine inbouwen
  • Eén uur voor slapengaan geen beeldschermen meer
  • Donker, stil, verluchte kamer
  • Na een uur nog wakker -> opstaan, iets rustig doen en na kwartier terug proberen

 

  1. RUST
  • Activiteitendagboek bijhouden (vooraf!)
  • Vooraf rust inplannen, anderhalf uur per dag, ook als het niet nodig lijkt
  • Na een drukte een rustpunt voorzien
  • Spelingsruimte laten
  • Vraag een stoel als u lang moet staan
  • Vermijd extra trappen of wandelen
  • Na boodschappen doen eerst rusten
  • Vermijd onnodige trips
  • Niet ijsberen tijdens het telefoneren (evt headset, kort)
  • Oordopjes, oogmasker

 

  1. PLANNEN
  • Agenda (dag voordien invullen en grote items voor de week al noteren)
  • Elke dag een uur voor jezelf
  • Elke dag een moment voor elkaar
  • Elke week zeker 1 sociaal contact
  • Invriezen maaltijden
  • Begin: 20/10 regel, later uitbreiden (pacing!)
  • Werk indelen in kleinere stukken
  • Wanneer is je piek in de dag?
  • Accu ipv batterij

 

  1. HUISHOUDEN
  • Huishoudschema opstellen
  • Wanneer je in de zomer buiten werkt , neem voldoende rust op koele plaats
  • Gebruik zo veel mogelijk hulpstukken/diensten
  • Kuis 1 kamer per keer
  • Plan op voorhand (niet op en af lopen)
  • Hou kuisproducten zo veel mogelijk op hun bestemming
  • Koken in stukjes

 

  1. VARIA
  • Studeer al liggend
  • Ga met de laptop in bed of zetel liggen
  • Kussentje als boekhouder
  • Audioboeken
  • Nekkussentje in auto
  • Stoel in de douche
  • Badjas aan en eerst rusten vooraleer haar te brushen
  • Verdeeldoos voor medicatie
  • Parkeerkaart andersvaliden?
  • Vraag om herhaling
  • Schrijf alles op

 

  1. VOEDING
  • Laat je begeleiden
  • Gezond en gevarieerd
  • Vaker kleine porties
  • Intoleranties?

 

 

Tot slot :

 

  • Afstand nemen van die mensen en situaties die energie van je wegnemen (= schadelijk zijn voor jou) zodat er ruimte komt voor die mensen en situaties die je energie geven
  • Geen schuldgevoel!!
  • Mantelzorg, zorg uitbesteden
  • WEL prikkels nodig (verveling, zelfbeeld, doel, succeservaringen)
  • Als je talent de ruimte krijgt om te groeien en te bloeien, als je steeds vertrekt vanuit het positieve, je passie, je creativiteit ipv vanuit de moeilijkheden, problemen, het negatieve, dan ontstaan er ongekende mogelijkheden…

 

© 2024 CVS-contactgroep
Oud Vliegveld 14
9250 Waasmunster

Tel.: 0471 822 079 op maandag, woensdag en vrijdag van 18:00 tot 21:00 uur.
Wij danken ixX pharma voor alle steun

Privacybeleid

Webdesign by Eye